Stel je voor dat je cardioloog bent in een academisch ziekenhuis. Vier van uw patiënten wachten op een donorhart, maar helaas hebt u maar één hart. De patiënten variëren qua leeftijd, algemene gezondheidstoestand, urgentie en sociale status. Welke patiënt zou u kiezen op basis van uw eigen normatieve gronden, op basis van een beoordeling van voor- en nadelen van uw directe medische collega's en op basis van wat u denkt dat de ethische commissie van het ziekenhuis zou beslissen?

Het is slechts een van de ethische dilemma's die aan bod kwamen tijdens de sessie Bedrijfsethiek, onderdeel van de Duurzaamheid en bedrijfsethiek module van MaastrichtMBA, gegeven door Prof. Dr. Harry Hummels. Prof. Hummels bekleedt een leerstoel in Ethiek, Organisaties en Samenleving aan de Universiteit Maastricht en een leerstoel in Sociaal Ondernemerschap aan de Utrecht University School of Economics. Gedurende bijna twintig jaar bekleedde hij senior managementfuncties in de financiële sector, was hij senior adviseur van het UNOPS-project van de Verenigde Naties en vertegenwoordigde hij het Global Impact Investing Network in Europa. Momenteel is hij lid van verschillende raden en adviescommissies. Hij heeft gepubliceerd over verschillende onderwerpen met betrekking tot sociaal ondernemerschap, verantwoord ondernemen, bedrijfsethiek, waaronder twee kookboeken!

Ethische puzzel

In een levendige sessie legde Prof. Harry Hummels de definities uit van ethiek, moraal, waarden, normen en waarden en verantwoordelijkheid. Studenten presenteerden voorbeelden uit de praktijk van bedrijfsethiek in hun bedrijf. Om er maar een paar te noemen: hoe te handelen als een collega een (mogelijk onbedoelde) racistische opmerking maakt? Hoe trek je de lijn tussen omkoping/corruptie en het respecteren van lokale waarden en gewoonten? Hoe kan een privébedrijf de duurzaamheidsdialoog beïnvloeden en hoe kun je een verschil maken in de maatschappij als de overheid haar rol niet speelt?
De discussies maakten duidelijk dat bedrijven en instellingen voortdurend worden geconfronteerd met problemen op het gebied van ethiek en verantwoordelijkheid. Hoewel sommige uitdagingen vrij eenvoudig kunnen zijn, kunnen ze ook zeer ingewikkeld en moeilijk op te lossen zijn. Prof. Hummels gaf de studenten een hulpmiddel om elke ethische puzzel te analyseren aan de hand van acht vragen: wat is de kern van het morele probleem, wie zijn de belanghebbenden, wie is/zijn verantwoordelijk, welke informatie is er nodig, welke argumenten (pro en contra) kunnen naar voren worden gebracht, wat is je conclusie en wat vind je ervan (heb je gezien de omstandigheden de best mogelijke beslissing genomen).

De strijd: De zaak Bhopal

Dit hulpmiddel kwam goed van pas tijdens 'the Battle', in het tweede deel van de sessie. Prof. Hummels: "The Battle is een nieuw onderdeel van de Business Ethics-sessie. De studenten werden verdeeld in twee partijen en een derde groep speelde de rol van rechter. Ze moesten allemaal een casus voorbereiden, waarbij ze niet van tevoren wisten welke partij ze zouden vertegenwoordigen tijdens de battle. De casus was de beruchte Bhopal-gastragedie in 1984, nog steeds beschouwd als 's werelds ergste industriële ramp. Het ging om een gaslek in december 1984 in de pesticidefabriek Union Carbide India in Bhopal. Meer dan 500.000 mensen werden blootgesteld aan een zeer giftig gas, waardoor duizenden mensen stierven en honderdduizenden gewond raakten. Eén groep studenten vertegenwoordigde Union Carbide, de andere groep het Indiase Openbaar Ministerie. Beide partijen kregen de gelegenheid om hun zaak te bepleiten, de andere partij mocht vragen stellen. Na het horen van de argumenten moesten de juryleden beslissen welk team de sterkste argumenten had gepresenteerd."

Participatief leren

"Niet alleen is dit een leuke manier om een zaak te bespreken (en om te proberen medestudenten te slim af te zijn), het bewijst ook dat het de moeite waard is om je te verdiepen in beide kanten van een ethische discussie", aldus prof. "Voordat we begonnen, waren alle studenten het erover eens dat Union Carbide schuldig was. Maar naarmate de discussies vorderden, leerden ze dat de zaak - zelfs in dit geval - iets genuanceerder ligt. Natuurlijk was Union Carbide schuldig en moest het zijn verantwoordelijkheid nemen, maar de Indiase regering had ook een aantal ernstige fouten gemaakt, bijvoorbeeld door een nieuwe woonwijk vlakbij de fabriek te bouwen. Door de casus op zo'n grondig voorbereide en interactieve manier te behandelen, worden de leerlingen uitgenodigd om zelf na te denken, goed naar anderen te leren luisteren en ook hun eigen ervaringen in de discussie in te brengen. Dit soort participatief leren is zeer effectief en een geweldige aanvulling op het traditionele klassikale onderwijs."

Verantwoordelijk leiderschap en ethische waarden

Martijn Antzoulatosmanager International Trade Compliance EMEA bij Rockwell Automation in Rotterdam: "Ik vond de Battle erg leuk omdat het een zeer speelse, maar leerzame manier is om ethiek in de praktijk te ervaren en laat zien hoe dezelfde feiten kunnen worden gebruikt om verschillende gezichtspunten en verhalen te ondersteunen. De belangrijkste takeaway voor deze sessie als geheel is dat ethiek er altijd is; alles draait om het maken van keuzes en je keuzes bepalen wie je bent. Als je het hebt over Verantwoord Leiderschap, impliceer je authenticiteit en ethisch gedrag. Als we terug durven gaan, als mensen, als leiders, naar onze ware kern, dan geloof ik dat we allemaal van plan zijn om te doen wat juist is. Het leiden of ondersteunen van transformatieve verandering om een wereld van morgen te creëren met meer aandacht voor sociale rechtvaardigheid, zorg voor de planeet en duurzame oplossingen in het algemeen, IS het juiste om te doen en raakt heel erg aan onze ethische waarden."